فیتواستروژن ترکیب شیمیایی گیاهی با ساختار و عملکرد شبیه به هورمون استروژن انسان است. این ترکیبات در طبیعت به وفور یافت میشوند و بخشی جدایی ناپذیر از رژیم غذایی گیاه خواران و همچنین برخی از افراد هستند. در سالهای اخیر توجه زیادی به نقش فیتواستروژنها در سلامت انسان و به ویژه ارتباط آنها با سرطان معطوف شده است.
مصرف بیرویه فیتواستروژنها میتواند به دلیل اثرات استروژنی آنها منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان در ناحیه پستان شود. در این مقاله، به بررسی فیتواستروژن و سرطان پستان میپردازیم.
فیتواستروژن چیست؟
فیتواستروژنها ترکیبات گیاهی هستند که در عملکرد سلولی خود شبیه استروژن هستند. فیتواستروژن در غذاهایی مانند غلات کامل، لوبیا خشک، نخود، میوهها، کلم بروکلی، گل کلم و به ویژه در سویا یافت میشود. فیتواستروژنهای رایج موجود در میوهها، غلات کامل و دانهها لیگنان نامیده میشوند. آنهایی که در محصولات سویا یافت میشوند ایزوفلاونها هستند.
این ترکیبات میتوانند با اتصال به گیرندههای استروژنی در سلولها، اثرات استروژنی یا آنتی استروژنی ایجاد کنند و بر سلامت و عملکرد بسیاری از اندامها از جمله سیستم تولید مثلی، قلبی-عروقی و سیستم عصبی تأثیر میگذارند.
تاثیر مصرف فیتواستروژن بر سرطان پستان
برخی از مطالعات مصرف لیگنانها (فیتواستروژنها در میوهها، غلات و دانهها) را با کاهش رشد سلولهای تومور مرتبط میدانند. در تحقیقات انجام شده، هنگامی که لیگنان به رده سلولی بسیار تهاجمی و مهاجم سرطان پستان انسان MDA-MB-۳۲۱ اضافه شد، محققان شاهد کاهش تکثیر سلولهای سرطانی بودند.
در زنانی که اخیراً سرطان در آنها تشخیصگذاری شده بود، مصرف بیشتر بذر کتان باعث افزایش مرگ سلولهای سرطانی؛ و بنابراین منجر به رشد آهستهتر تومور و کاهش نرخ تکثیر شد.
فیتواستروژنها، به ویژه زمانی که به طور منظم در دوران کودکی مصرف شوند، با کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه مرتبط است.
با این وجود، چندین مطالعه نیز شواهدی پیدا کردهاند که رابطه بین فیتواستروژنها و بروز سرطان را پیچیده میکند. این شواهد نشان میدهد که اثر فیتواستروژنها، به ویژه آنهایی که در سویا و شکل فرآوری شده آن یافت میشوند، همیشه محافظتکننده نیستند.
در چندین مورد، این فیتواستروژنها بسته به عوامل متعددی در واقع اثر تکثیری از خود نشان دادهاند. سن، نوع فیتواستروژن، زیرشاخه سرطان، غلظت و دوز، همه به عنوان عواملی که تعیین میکنند فیتواستروژنها بر سرطان تأثیر میگذارند، مشاهده شدهاند.
آیا باید از مصرف فیتواستروژن اجتناب کنیم؟
نظر متخصصین و جامعه محققین در حال حاضر این است که سویا خطر ابتلا به سرطان مربوط به ناحیه سینه را در افراد افزایش نمیدهد. این افسانه که سویا خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد، ناشی از این کشف است که سویا حاوی ترکیبات گیاهی به نام فیتواستروژن است.
این ترکیبات شباهتهایی با هورمون استروژن دارند. با این حال استروژن گاهی اوقات میتواند باعث رشد سلولهای سرطان سینه شود و هیچ شواهدی مبنی بر اینکه فیتواستروژنها نیز اثر مشابه با هورمون استروژن را در بدن دارند، به دست نیامده است.
موارد زیر را درباره ارتباط بین مصرف فیتواستروژن و سرطان سینه به خاطر داشته باشید:
- فیتواستروژنها در صورت مصرف به استروژن تبدیل نمیشوند.
- فیتواستروژنها از نظر ساختاری متفاوت و بسیار ضعیفتر از استروژن انسانی هستند.
- مصرف متوسط فیتواستروژن (موجود در کلم بروکلی، سویا و …) رشد سرطان را افزایش نمیدهد.
- از آنجایی که فیتواستروژنهای بسیار فرآوری شده و غلیظ ممکن است اثرات متفاوتی بر سلولهای تومور سینه داشته باشند، بهتر است از سویای بسیار فرآوری شده اجتناب شود.
آیا مصرف فیتواستروژن برای بیماران مبتلا به سرطان مجاز است؟
اجماع بر این است که فردی که تشخیص سرطان پستان دارد میتواند با خیال راحت محصولات حاوی فیتواستروژن را در مقدار معمول مصرف کند.
محصولات حاوی فیتواستروژن میتوانند در بعضی از وعدههای غذایی یا بعنوان سالاد و در کنار غذای اصلی مصرف شوند. این مواد خوراکی هیچ خطری مبنی بر افزایش ریسک سرطان یا رشد سرطان ندارند.
با این حال بسیاری از پزشکان توصیه میکنند که افراد مبتلا به سرطان در ناحیه سینه با گیرندههای هورمونی حساس، مصرف مکملهای پودر پروتئین سویا یا ایزوله پروتئین سویا را به حداقل برسانند. هر کسی که در نظر دارد تغییرات قابل توجهی در رژیم غذایی خود ایجاد کند، بهتر است قبل از انجام این کار با بهترین دکتر سرطان سینه مشورت نماید.
سخن آخر
برخی فیتواستروژن ها میتوانند به گیرنده های استروژن متصل شده و از این طریق اثرات آنتی استروژنی ایجاد کنند. این اثرات میتواند رشد سلول های سرطانی را کاهش دهد. ما ارتباط بین فیتواستروژن و سرطان پستان را در این مقاله بررسی کردیم.